Αθήνα 5
Ιουνίου 2015
Αγαπητοί φίλοι
,
Ευχαριστώ το Περιβαλλοντικό Δίκτυο για την πρόσκληση στο
Περιβαλλοντικό Σύλλογο Περιστερίου για συμμετοχή του στη σημερινή εκδήλωση.
Ο Σύλλογος μας έχει μια υπερδεκαετή δραστηριότητα παρέμβασης
τόσο στα τοπικά ζητήματα αλλά και σε θέματα που αφορούν ευρύτερα στο
περιβάλλον. Για παράδειγμα αναφέρομαι στην εκδήλωση για την εξόρυξη χρυσού στην Χαλκιδική, στην «κλιματική αλλαγή και
μετανάστευση», την ανακύκλωση απορριμμάτων, κ.λπ. Σημαντικές είναι επίσης οι παρεμβάσεις
του Συλλόγου μας στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης. Τέλος παρεμβάσεις έχουν γίνει κυρίως σε θέματα προστασίας του
Ποικίλου όρους, του Άλσους Περιστερίου, του αστικού πράσινου, του σχεδίου πόλης
Περιστερίου, τον πολιτισμό, κ.λπ.
Σήμερα αντιμετωπίζουμε κάτι καινούργιο. Το περιβαλλοντικό
κίνημα καλείται να αντιμετωπίσει τις πολλές και σύνθετες συνέπειες που η μνημονιακή εποχή επιφύλαξε για το
περιβάλλον, από το παραλιακό μέτωπο, τις διάφορες εκχωρήσεις στο ΤΑΙΠΕΔ για
εκποίηση fast track, την εμπορευματοποίηση των ελεύθερων χώρων κ.λπ.
Πέρα απ’ αυτό όμως, καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σήμερα τις αναμενόμενες εφιαλτικές
επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι
οποίες θα επηρεάσουν το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αλλά και θα
διαταράξουν την ισορροπία και την λειτουργία των φυσικών οικοσυστημάτων.
Το οικολογικό κίνημα
λοιπόν οφείλει να αναδιατάξει τόσο τις προτεραιότητες του, όσο και την οργάνωση
του (υιοθετώντας θετικούς στόχους αντί για αμυντικές λογικές), προκειμένου να
αντιμετωπίσει τις συνέπειες και να συμβάλει στην προσαρμογή στις νέες συνθήκες.
Δεν είναι της ώρας να μιλήσουμε για το θέμα αυτό, όμως προτείνω μια συζήτηση-σύσκεψη που θα ασχοληθεί
εκτενώς με την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής του
λεκανοπεδίου.
Θεωρούμε το θέμα υψηλής
προτεραιότητας λαμβάνοντας υπόψιν ότι η Ελλάδα ευρίσκεται ανάμεσα στις
είκοσι περιοχές του πλανήτη, που θα υποστούν τις μεγαλύτερες συνέπειες, αλλά
και το γεγονός ότι οι συνέπειες αυτές πλήττουν, σήμερα και στο μέλλον, κυρίως
τα ασθενέστερα οικονομικά τμήματα του πληθυσμού, ενισχύοντας τις κοινωνικές
ανισότητες.
Θα μου επιτρέψετέ να αναφερθώ σε συντομία σε κάποιους χώρους
κλειδιά της Δυτικής Αθήνας που αποτελούν κομβικά σημεία παρέμβασης στα πλαίσια
της προσαρμογής, αλλά και των οποίων η τρωτότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή.
1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ
Οι ελεύθεροι χώροι και
οι διάσπαρτοι χώροι αστικού και περιαστικού πράσινου αποτελούν κομβικά σημεία στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της
κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα του μετριασμού των ακραίων θερμοκρασιών (αριθμός
ημερών καύσωνα, τροπικές νύκτες), ακραίων καιρικών φαινομένων, συνθηκών θαλάμου
αερίων (λόγω του φαινομένου της θερμικής αστικής νησίδας), πυκνότητας
μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα κ.λπ.
Η εμπορευματοποίηση
της πόλης από τους ΟΤΑ, με την κατάληψη τους από τραπεζοκαθίσματα,
(Μπουρνάζι, Αιμιλίου Βεάκη στο Περιστέρι, αλλά και σε όλη την Αθήνα), η χρήση
ελεύθερων χώρων για άλλες δραστηριότητες, οι συνεχείς «αναπλάσεις» τύπου
τσιμεντοστρώσεων και πλακοστρώσεων με εργολαβίες για τους γνωστούς λόγους,
οδηγούν σε παραπέρα μείωση του αστικού πράσινου και σε εντατικοποίηση του
φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας.
Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την περίπτωση του Άλσους Περιστερίου, όπου, σε μια έκταση
περί τα 150 στρεμμάτων χαρακτηρισμένης πράσινου, τα 2/3 έχουν αποδοθεί σε
δραστηριότητες μεταφόρτωσης απορριμμάτων και εκθεσιακού κέντρου (4 τεράστια
υπόστεγα αδειοδοτηθέντα σαν «λυόμενοι οικίσκοι»). Το δε υπόλοιπο 1/3, που ήταν
φυτεμένο με ευκαλύπτους και διακοσμητικούς θάμνους, επιβαρύνεται διαρκώς καθώς
προστίθενται ανθρωπογενείς χρήσεις και τραπεζοκαθίσματα, χάνοντας έτσι τα
χαρακτηριστικά της «φύσης μέσα στη πόλη».
2. ΟΡΟΣ ΠΟΙΚΙΛΟ -ΑΙΓΑΛΕΩ
Σημαντικό ρόλο για την προσαρμογή της δυτικής Αθήνας στην
κλιματική αλλαγή εκτιμάμε ότι θα αποτελέσει η αναδάσωση-προστασία του όρους
Αιγάλεω- Ποικίλου. Ο ορεινός όγκος Αιγάλεω-Ποικίλου παρά τις κακοποιήσεις, τις επεμβάσεις, τον
περιορισμό της έκτασής τους, την απομόνωσή τους, τις συνεχείς έντονες πιέσεις
που δέχονται, διατηρούν ένα δυναμικό και εξελισσόμενο οικοσύστημα, με
χαρακτηριστική βιοποικιλότητα. Η θέση
του οικοσυστήματος μεταξύ δύο επιβαρυμένων περιβαλλοντικά περιοχών
(λεκανοπεδίου Αθήνας και Θριάσιο Πεδίο), καθιστούν αναγκαία την άμεση λήψη
ουσιαστικών μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας της περιοχής.
Ο σύλλογος μας από κοινού με συλλογικότητες και πολίτες των
δυτικών συνοικιών της Αθήνας και του Πειραιά, ξεκίνησε έναν πολυεπίπεδη
συστηματικό αγώνα για την ματαίωση των σχεδίων σε βάρος του βουνού και την
αποτελεσματική περιβαλλοντική του προστασία.
Ως αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών και προσπαθειών στο νέο
Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας – Αττικής (νόμος 4277/2014 ΦΕΚ Α΄ 156/2014) συμπεριελήφθη
διάταξη με την οποία όλη η έκταση του Αιγάλεω – Ποικίλου και η λίμνη
Κουμουνδούρου χαρακτηρίζονται ως περιφερειακό
φυσικό πάρκο και εντάσσονται στο δίκτυο των προστατευόμενων ορεινών όγκων
της Αττικής. Ως σκοποί του χαρακτηρισμού και της προβλεπόμενης προστασίας
προσδιορίζονται μεταξύ άλλων: η λήψη μέτρων για την προστασία και ανάδειξη των
πολιτιστικών, αισθητικών, γεωλογικών χαρακτηριστικών της περιοχής, καθώς και
την ανάπτυξη φυσιολατρικών δραστηριοτήτων και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
Ειδικά η λίμνη Κουμουνδούρου
(Ρειτών) χαρακτηρίζεται ως υγροβιότοπος Α΄ προτεραιότητας.
3. Ο ΥΓΡΟΒΙΟΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ
Το βάθος της δεν
υπερβαίνει το 1-1,5 μέτρα και συνδέεται με τον κόλπο της Ελευσίνας μέσω ενός
στενού και αβαθούς διαύλου. Η περιοχή στην οποία βρίσκεται είναι από τις πιο
υποβαθμισμένες της Αττικής. Το κύριο περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι ότι η λίμνη
είναι αποδέκτης βιομηχανικών κ.α. ρύπων, περιλαμβανομένων των στραγγίσεων της
χωματερής Άνω Λιοσίων, που υποβαθμίζουν τον βιότοπο και επηρεάζουν αρνητικά την
κατάσταση των ειδών που ενδιαιτούν σε αυτή. Πρόκειται για ένα πολύ επιβαρυμένο
οικοσύστημα με ευαίσθητες ισορροπίες.
Στη λίμνη υπάρχουν οι προϋποθέσεις που οδηγούν περιοδικά το σύστημα της
λίμνης σε συνθήκες παροδικού «θανάτου». Το σύστημα προειδοποιεί για επερχόμενη,
μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή.
(Τ. Λύτρας)
4. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΤΟΝ ΕΛΑΙΩΝΑ
Από τους χώρους κλειδιά
για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή την μεγαλύτερη ίσως βαρύτητα έχει ο
χωρικός θύλακας του Ελαιώνα, λόγω της κομβικής θέσης του στην πόλη, αλλά και
λόγω της εν δυνάμει ρυθμιστικής επίδρασης του στο κλίμα της Κεντρικής και
Δυτικής Αθήνας. Η
περιοχή διαθέτει αντιθετικά αρχιτεκτονικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά χαρακτηριστικά αλλά και μεικτότητα χρήσεων
που περιπλέκει τη δυνατότητα αξιοποίησης του. Το νέο ΡΣΑ επιτρέπει τη
συγκέντρωση των βασικών μητροπολιτικών λειτουργιών και υποδομών (το Νέο Κεντρικό Σταθμό των ΚΤΕΛ και το Νέο
Συγκοινωνιακό Κέντρο, αμαξοστάσια Μετρό, Τρόλεϊ και Λεωφορείων, τη Κεντρική
Αγορά Αθηνών, το Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων), στην περιοχή, που θα
την επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο. Σημειώνουμε επίσης ότι διάφορες
αρχιτεκτονικές μελέτες προτεινόμενης ανάπλασης της περιοχής διέπονται κυρίως
από λογική τύπου “Dubaisation”. Για παράδειγμα μελέτη συγκεκριμένου γραφείου
προβλέπει την δημιουργία δέκα 20οροφων πύργων κατά μήκος της οδού Αγίας Άννης,
πέρα από τη δημιουργία Mall και άλλων γιγάντιων κατασκευών.
Πιστεύουμε ότι στην περιοχή πρέπει να επιδιωχθεί η δημιουργία
ενός υπερτοπικού χαρακτήρα πάρκου στο άμεσο μέλλον, με χαρακτηριστικά αναβίωσης
ιστορικών τόπων – σημείων και με σεβασμό σε υπάρχοντα φυσικά στοιχεία, όπως ο
χείμαρρος του Προφήτη Δανιήλ.
Το κίνημα για τη
σωτηρία του Ελαιώνα, που απέτρεψε μια σειρά ολέθριες επεμβάσεις στο παρελθόν
οφείλει σήμερα να αναπροσαρμόσει τις αμυντικές δράσεις του σε θετικές προτάσεις
για τη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου.
5. Ο ΚΗΦΙΣΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ.
Η επίδραση του Κηφισού είναι καθοριστική για το κλίμα του
κέντρου της Αθήνας και των δυτικών δήμων της πόλης. Δυστυχώς ο εγκιβωτισμός μεγάλου μήκους του ποταμού, στέρησε από τους
κατοίκους του λεκανοπεδίου ένα αεροδιάδρομο που θα μετέφερε αέριες μάζες από τον
Σαρωνικό στο κέντρο. Θεωρούμε ότι η αποκατάσταση της φυσικής κοίτης του
ποταμού, σε συνδυασμό με την δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στον Ελαιώνα,
αποτελεί εργαλείο κλειδί για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής
αλλαγής στο λεκανοπέδιο, επιπτώσεις που αναφέρονται σε περισσότερους από
2.000.000 κατοίκους. Όσο και αν η πρόταση αυτή φαίνεται να έχει τα
χαρακτηριστικά οικολογικής ουτοπίας, εν τούτοις οι αδιαμφισβήτητες δραματικές
επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο άμεσο μέλλον, και το κόστος αντιμετώπισης
τους (κόστος ενέργειας κλιματισμού, επιπτώσεις στην υγεία και την ευεξία του
πληθυσμού, αντικατάσταση υπαρχόντων δομικών υλικών με ψυχρά κ.λπ.), την τοποθετεί σε προτεραιότητα. Η
προτεραιότητα αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι αναφέρεται στις πλέον
υποβαθμισμένες οικονομικά περιοχές της πρωτεύουσας και συνεπώς το έργο έχει
χαρακτηριστικά κοινωνικής και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης. Σημειώνουμε δε ότι στο ΡΣΑ απουσιάζει κάθε αναφορά στο Κηφισό.
6. ΠΑΡΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΤΩΝΗ ΤΡΙΤΣΗ
Το Πάρκο Τρίτση, λόγω τόσο της θέσης του στη Δυτική Αθήνα,
όσο και της έκτασης του, έχει Μητροπολιτικό χαρακτήρα, που υπερβαίνει τους
δήμους που γειτονεύουν με αυτό. Ο Σύλλογος μας θεωρεί ότι πρέπει να διαφυλαχτεί
ο Δημόσιος χαρακτήρας του, να απομακρυνθούν οι όποιες εμπορευματικές χρήσεις,
ενώ παράλληλα πρέπει να διερευνηθούν στρατηγικές που θα το καταστήσουν
οικονομικά αυτόνομο, χωρίς όμως να επηρεαστεί ο οικολογικός του χαρακτήρας
(π.χ. Eden Park στην Αγγλία)
Το πάρκο αποτελεί το μεγαλύτερο
οργανωμένο πνεύμονα πρασίνου στον αστικό ιστό της Αθήνας, συνολικής έκτασης
περίπου 1.200 στρεμμάτων (ενδεικτικά αναφέρεται ότι το Hyde Park στο Λονδίνο έχει
έκταση 1.420 στρέμματα ενώ ο Εθνικός Κήπος, στο κέντρο της Αθήνας, μόνο 158
στρέμματα).
Η σημασία του για την προσαρμογή του λεκανοπεδίου είναι
κομβική, λόγω και του υγρού στοιχείου που περιέχει.
7. ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ
Ανάσχεση της βιομηχανικής ρύπανσης και μέτρα απορρύπανσης στο
Θριάσιο Πεδίο. Αρκετές από τις μονάδες
που είναι εγκατεστημένες στο Θριάσιο υπόκεινται στις διατάξεις των Κοινοτικών
Οδηγιών Seveso I και II, δηλαδή στην υποχρέωση υποβολής μελέτης επικινδυνότητας
και την εκπόνηση Σχεδίου Αντιμετώπισης Τεχνολογικού Ατυχήματος Μεγάλης Έκτασης
(ΣΑΤΑΜΕ), που θα καλύπτει και τις πέριξ των εγκαταστάσεών τους περιοχές.
Εκτός , όμως, από το σοβαρό ενδεχόμενο Μεγάλου Τεχνολογικού
Ατυχήματος, το «15% των παραγόμενων στη
δυτική Αττική αερίων ρύπων -διοξείδιο του θείου, υδρογονάνθρακες, αιωρούμενα
σωματίδια, οξείδια του αζώτου, βενζόλιο κ.ά.- επιβαρύνουν την πρωτεύουσα,
φτάνοντας ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, μέσα από το πέρασμα του Δαφνίου»
(δρ. Μιχάλης Πετράκης, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος του
Αστεροσκοπείου Αθηνών/ Αθήνα 2011 ).
Δεν αναφέρομαι εδώ στην Χωματερή των Άνω Λιοσίων (ΧΥΤΑ), παρά το γεγονός ότι ασφαλώς πολλαπλά επηρεάζει
τα γειτονικά οικοσυστήματα, αλλά και αποτελεί σημείο κλειδί για τον μετριασμό
των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή.
Ολοκληρώνοντας θέλω να
υπογραμμίσω δύο σημεία από την ομιλία μου:
a.
Αρχικά ότι το περιβαλλοντικό κίνημα οφείλει να αναδιατάξει τόσο τις
προτεραιότητες του, όσο και την οργάνωση του (υιοθετώντας θετικούς στόχους αντί για αμυντικές λογικές),
προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες και να συμβάλει στην προσαρμογή στις
νέες συνθήκες. Για το σκοπό αυτό
προτείνω μια συζήτηση-σύσκεψη που θα
ασχοληθεί εκτενώς με την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής του
λεκανοπεδίου.
b.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στο θέμα της αλλαγής συμπεριφοράς των πολιτών και την περιβαλλοντική εκπαίδευση,
που συνδέεται με αυτήν, με συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και σε
προοπτική 5ετίας και 10ετίας.
Σας ευχαριστώ.
Δημήτρης Κούνδουρος
