Τρίτη 15 Δεκεμβρίου 2015

«Για τη χώρα μας το μέλλον ανήκει στον ήλιο και όχι στο κάρβουνο»


Επιστολή της Greenpeace στον πρωθυπουργό |

Ανοικτή επιστολή προς τον πρωθυπουργό της χώρας, Αλέξη Τσίπρα, απευθύνει  το Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace στην οποία επισημαίνει ότι η ιστορική Συμφωνία που επιτεύχθηκε στην παγκόσμια διάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι αποτελεί ευκαιρία  για στροφή της Ελλάδας στην καθαρή ενέργεια.

Ακολουθεί η επιστολή:

«Αξιότιμε κ. πρωθυπουργέ,
Το περασμένο Σάββατο 196 χώρες του ΟΗΕ στο Παρίσι υπέγραψαν την ιστορική συμφωνία για το κλίμα, με την οποία θέτουν στόχο συγκράτησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους επικίνδυνους 2°C, και, αν είναι δυνατόν, στον 1,5°C. Για πρώτη φορά στην ιστορία, όλες οι χώρες αποφάσισαν από κοινού τον μηδενισμό των επικίνδυνων εκπομπών των αερίων  του θερμοκηπίου (εκ των οποίων τα 2/3 περίπου προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίμων) κάποια στιγμή στο δεύτερο μισό του αιώνα.
Επί της ουσίας, τα παραπάνω σημαίνουν ότι για πρώτη φορά οι χώρες έδωσαν την έγκρισή τους για τερματισμό της χρήσης των ορυκτών καυσίμων περίπου μέχρι τα μέσα του αιώνα, όπως άλλωστε επιβεβαιώνει η σχετική επιστημονική έκθεση του ΟΗΕ ότι απαιτείται για επίτευξη του στόχου του 1,5°C.

Πλέον επισήμως τα ορυκτά καύσιμα βρίσκονται στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο την Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου προβήκαμε σε ακτιβιστική δράση στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου, τον μεγαλύτερο και πιο ρυπογόνο λιγνιτικό σταθμό της χώρας.

Σε μία σύμπτωση με μεγάλη σημειολογική σημασία, την ίδια ημέρα ο υπουργός ενέργειας της χώρας δε βρισκόταν στο Παρίσι για τις διαπραγματεύσεις της Συμφωνίας, αλλά στη Βουλγαρία για την υπογραφή κατασκευής νέου αγωγού φυσικού αερίου.

Σας ζητάμε να πάρετε τις σχετικές πρωτοβουλίες και να αλλάξετε την κατεύθυνση της ενεργειακής πολιτικής της χώρας. Σας καλούμε να ευθυγραμμίσετε την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας με τη Συμφωνία στο Παρίσι για τερματισμό των ορυκτών καυσίμων ως το 2050 και να ανακοινώσετε:
  • Την ακύρωση των προγραμματισμένων κατασκευών νέων λιγνιτικών και πετρελαϊκών μονάδων. 
  • Την οριστική στροφή της χώρας στην εκμετάλλευση του πραγματικού της πλούτου: των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της εξοικονόμησης ενέργειας.
Κύριε Πρωθυπουργέ, να είστε σίγουρος ότι σε αυτήν την απόφαση θα βρείτε μπροστά σας τη λυσσαλέα αντίδραση από τα εγχώρια λόμπι των ορυκτών καυσίμων, που έχουν συνηθίσει να καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό την ενεργειακή πολιτική της χώρας.
Εδώ όμως βρίσκεται το πρόβλημα. Αναλογιστείτε μόνο τα πεπραγμένα του τελευταίου χρόνου: Η Ελλάδα της οικονομικής ύφεσης εξακολουθεί να προωθεί επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ σε ξεπερασμένες τεχνολογικά μονάδες λιγνίτη, πετρελαίου και φυσικού αερίου και όχι στην ενεργειακή αναβάθμιση των σπιτιών μας και στην αποκεντρωμένη παραγωγή καθαρής ενέργειας. Αναγκάζει τους χιλιάδες μικρομεσαίους παραγωγούς ΑΠΕ να επιδοτήσουν την ενεργοβόρο και ρυπογόνο βαριά βιομηχανία (νόμος διακοψιμότητας) και όχι το αντίθετο. Η ΔΕΗ στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την κλιματική πολιτική της χώρας αιτήθηκε εξαίρεση από το μοναδικό εργαλείο κλιματικής πολιτικής της Ευρώπης (αγορά δικαιωμάτων ρύπανσης), κάτι που το Υπουργείο Ενέργειας υποστήριξε.

Ωστόσο σήμερα η Συμφωνία στο Παρίσι σας παρέχει τη μοναδική ιστορική ευκαιρία να το αλλάξετε αυτό. Έχετε την ευκαιρία να γίνετε ο πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας που θα ανακοινώσει το τέλος των ορυκτών καυσίμων και θα ανακατευθύνει τα διαθέσιμα κονδύλια της χώρας σε επενδύσεις πραγματικού εκσυγχρονισμού της οικονομίας σε νέες και καθαρές τεχνολογίες. Επενδύσεις που έχουν στο επίκεντρο τους πολίτες και τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και όχι τα συμφέροντα μίας ξεπερασμένης βιομηχανίας με ημερομηνία λήξης.

Σε αυτήν την απόφαση δεν θα είστε μόνος. Η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών ζητά φιλόδοξους στόχους για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης στην Ελλάδα, ενώ δεκάδες χιλιάδες πολίτες σε ολόκληρη την Ελλάδα διεκδικούν τη στροφή της χώρας στην ηλιακή οικονομία που προστατεύει τα συμφέροντα των πιο ευάλωτων κοινωνικά ομάδων.

Σας υπενθυμίζουμε ότι αποδεδειγμένα η σημερινή οικονομική συγκυρία δεν αποτελεί εμπόδιο για τη λήψη φιλόδοξων κλιματικών πολιτικών. Αντιθέτως, η γρήγορη έξοδος της χώρας από την ύφεση και η προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από την ενεργειακή φτώχεια επιβάλλουν την αλλαγή της ενεργειακής πολιτικής της χώρας.

Σας αναφέρουμε ενδεικτικά την απολύτως υλοποιήσιμη πρόταση της Greenpeace για την παροχή δωρεάν ηλιακής ενέργειας από τη ΔΕΗ σε 300.000 φτωχά νοικοκυριά, τα οποία θα μπορούν να εξοικονομήσουν χρήματα, να αποπληρώσουν τα χρέη τους προς την Επιχείρηση και να βγουν από την ενεργειακή ένδεια κερδίζοντας πίσω την αξιοπρέπειά τους. Ο λόγος που κάτι τέτοιο είναι εφικτό οφείλεται, εν πολλοίς, στο τεράστιο ηλιακό δυναμικό της χώρας, στο οποίο – πιστεύουμε θα συμφωνείτε μαζί μας – κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση πρέπει να έχει πρόσβαση.

Κ. Πρωθυπουργέ, η Συμφωνία στο Παρίσι επικύρωσε με κάθε επισημότητα την αρχή του τέλους για τη βρώμικη ενέργεια. Για τη χώρα μας το μέλλον ανήκει στον ήλιο και όχι στο κάρβουνο.
Σας καλούμε να αποφασίσετε σε πια πλευρά της ιστορίας θα εντάξετε την Ελλάδα.

Νίκος Χαραλαμπίδης
Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Γραφείου Greenpeace».

Τρίτη 8 Δεκεμβρίου 2015

Δημόσια Διαβούλευση για την Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ)

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΑΘΗΝΑΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

Δημόσια Διαβούλευση για την Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ :

Παρά τις όποιες αδυναμίες κρίνουμε σημαντικό το κείμενο που κατατέθηκε, κυρίως επειδή αναγνωρίζεται για πρώτη φορά από την πολιτεία, η ανάγκη προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Υπάρχουν τρία βασικά μειονεκτήματα τα οποία εν δυνάμει ακυρώνουν τις όποιες προθέσεις των συντακτών:
·         Δεν αμφισβητούνται οι πολιτικές του τύπου ανάπτυξης, ούτε προβάλλεται κάπου η ανάγκη αλλαγής της. Αυτό, ενώ είναι βέβαιο ότι η ανάπτυξη αυτού του τύπου δημιούργησε το πρόβλημα και εξακολουθεί να το ενισχύει διαρκώς.
·         Αν και στην Αττική είναι συγκεντρωμένο μεγάλο μέρος του πληθυσμού και της οικονομικής δραστηριότητας, με έντονα φαινόμενα κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανισότητας, εντούτοις η λεπτομερής καταγραφή και οι όποιες προτεινόμενες δράσεις, παραπέμπονται  στο ισχύον ΡΣΑ, το οποίο σημειώνουμε έχει συνταχθεί με πολιτικοοικονομικά χαρακτηριστικά νεοφιλελευθερισμού.
·         Το θέμα της παιδείας, αν και αποτελεί το βασικό εργαλείο προσαρμογής,(γιατί χωρίς την κοινωνική ενημέρωση δεν υπάρχει σοβαρό έδαφος οικοδόμησης των όποιων δράσεων), παρά ταύτα υποβαθμίζεται χαρακτηριστικά.
Στο μέτρο που ο περιορισμένος χρόνος διαβούλευσης μας επέτρεψε, επικεντρωθήκαμε στα παραπάνω σημεία, προσπαθώντας να διαμορφώσουμε κάποιες προτάσεις. Σημαντικά κεφάλαια έμειναν εκτός συζήτησης για την παραπάνω αιτία. 
Υπογραμμίζουμε ότι το κείμενο αυτό ενισχύει και δικαιώνει τα αιτήματα των πολιτών, που εδώ και δεκαετίες, αγωνίζονται να διασώσουν το φυσικό περιβάλλον, απέναντι σε ποικίλα συμφέροντα και κυβερνητικές πρακτικές.      

http://www.meteo.noa.gr/climate_change_impacts.html#climate_2


ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1.       Το κείμενο περιέχει θετικά και αρνητικά στοιχεία. Δυστυχώς ο περιορισμένος χρόνος που δόθηκε για διαβούλευση και η ευρύτητα του αντικειμένου, δεν μας επιτρέπει να καταθέσουμε συγκεκριμένες παρατηρήσεις και προτάσεις ανά κεφάλαιο.  

2.       Κατανοούμε ότι ένα αναγκαστικά σύντομο κείμενο για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μπορεί μόνο να περιγράφει κατευθύνσεις σε θεωρητική βάση. Ωστόσο εισαγωγικά πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο όγκος νομοθετικής δουλειάς αλλά και αλλαγής των λογικών που επικρατούν στην Ελλάδα και διεθνώς, σε μια νέα κατεύθυνση διαφορετική απ’ αυτή του άγριου νεοφιλελευθερισμού και της υπερκατανάλωσης, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το κείμενο αυτό, πέραν των όποιων καλών προθέσεων, θα παραμείνει ένα κείμενο ευχολόγιο.

3.       Ένα άλλο αρνητικό σημείο είναι η αναφορά σε «σημαντική αβεβαιότητα» (σελ. 7 και αλλού) που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, παρατήρηση που κατά την άποψη μας είναι λανθασμένη. Οι όποιες αβεβαιότητες σχετικά με τα σενάρια και την έκταση των επιπτώσεων, αφορά την έκταση ακριβώς αυτών των επιπτώσεων, όχι το φαινόμενο αυτό καθαυτό. Μάλιστα σύμφωνα με τα πρόσφατα δεδομένα έχει υπερβεί το σενάριο Μετριασμού και προσεγγίζει το σενάριο Μη Δράσης.  Υποστηρίζεται δε, ότι οι μηχανισμοί των θετικών αναδράσεων θα επιταχύνουν τις επιπτώσεις.
Σημειώνουμε επίσης τη σημασία της τοπικότητας των επιπτώσεων, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα και η Μεσόγειος τοποθετείται στις 20 περισσότερο ευάλωτες περιοχές του πλανήτη.
Προτείνουμε συνεπώς την διευκρίνιση των σημείων που αναφέρονται στην προσέγγιση της αβεβαιότητας.

4.       Η αναφορά σε θέματα κοινωνικής ανισομέρειας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με τη φράση «να ανταποκρίνεται στο δημόσιο αίσθημα για δικαιοσύνη και ευθυδικία, προκρίνοντας στα μέτρα της τις πλέον ευάλωτες περιοχές και κοινωνικές ομάδες… σελ. 8» προφανώς οφείλει να αποδειχθεί με συγκεκριμένες προτάσεις που όμως δεν διακρίναμε στο κείμενο, πράγμα που καθιστά την αναφορά κενή περιεχομένου. Προτείνουμε να αποσαφηνιστεί με επιμέρους ενέργειες π.χ. στο θέμα του δομημένου περιβάλλοντος της Αττικής, που υπάρχει σαφής διαφορά ανάμεσα στις επιπτώσεις της Δυτικής Αθήνας και του Κεντρικού Τομέα, αφενός, και του Βορείου και Ανατολικού Τομέα αφετέρου.

499109162-the-place-de-la-republique-is-covered-in-hundreds-of
Photo by JOEL SAGET/AFP/Getty Images  http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2015/11/29/more_than_200_detained_in_france_as_hundreds_of_thousands_rally_for_climate.html 
5.       «Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή απαιτεί μια ολοκληρωμένη, διεπιστημονικού χαρακτήρα προσέγγιση με διατομεακά μέτρα» (σελ. 8), στα οποία το κείμενο συμπεριλαμβάνει και την « Ανάπτυξη: σχεδιασμός που να τεκμηριώνει, έστω μακροπρόθεσμα, αναπτυξιακές προοπτικές». Και πιο κάτω «… να συμβάλει στην ενδυνάμωση όλων των πτυχών της αναπτυξιακής διαδικασίας (εκσυγχρονισμό υποδομών και δικτύων, εξωστρέφεια, έξυπνη εξειδίκευση περιφερειών και καινοτόμα τραπεζικά και ασφαλιστικά προϊόντα)….

Ήδη, εξαρχής, διευκρινίζεται το κυρίαρχο πρόβλημα του κειμένου, δηλαδή ο περιορισμός των όποιων μέτρων προσαρμογής, στα πλαίσια της ευρύτερα εφαρμοζόμενης οικονομικής- πολιτικής ιδεολογίας, η εφαρμογή τη οποίας οδήγησε ακριβώς στη δημιουργία του προβλήματος.

Πουθενά στο κείμενο δεν διακρίναμε προθέσεις αλλαγής του πολιτισμικού πλαισίου αλλαγής του μοντέλου της καθημερινότητας των πολιτών (ανακύκλωση, υπερκατανάλωση, μεταφορές κ.λπ. ) με κάποιες εξαιρέσεις. Ούτε ασφαλώς προθέσεις αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας (π.χ. μορφές έστω περιορισμένες τύπων αποανάπτυξης, άλλου τύπου γεωργίας, κ.λπ.) Η πολιτική αυτή τοποθέτηση του κειμένου οδηγεί την εφαρμογή των όποιων προτάσεων, ακόμη και των θετικών, σε αδιέξοδο.

Για παράδειγμα η εισαγωγή στην σελίδα 76 του κριτηρίου  : «Η βάση είναι η ενσωμάτωση του κριτηρίου «κλιματικά ασφαλής επένδυση»», η οποία βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη φράση «ενδυνάμωση ….», που προαναφέραμε, δημιουργεί αμφιβολίες, γνωρίζοντας άλλωστε και την οικονομική πραγματικότητα δεν έχουμε αμφιβολία για το τι θα επικρατήσει.  Προτείνουμε να διευκρινιστεί σαν απόλυτης προτεραιότητας νομικά, ακόμη και συνταγματικά στο μέλλον, το κριτήριο της κλιματικά ασφαλούς επένδυσης, και να διευκρινιστεί το πλέγμα των επιμέρους κριτηρίων που θα το καθορίζει π.χ. επιπτώσεις στους τομείς ανθεκτικότητας του παρατηρητήριου resilience της Στοκχόλμης.  
Προτείνουμε επίσης την αλλαγή του όρου αναπτυξιακές προοπτικές, με τη φράση αλλαγή πολιτικής στην ανάπτυξη, ώστε να αποφευχθούν εύλογες ενστάσεις στις λογικές προσαρμογής, μετριασμού, ανθεκτικότητας που επικρατούν παγκοσμίως.

Επιπλέον των παραπάνω σημειώνουμε στη σελίδα 10 τη φράση «…. Παραδείγματος χάριν, η χρήση πράσινων υποδομών, όπως οι πράσινες στέγες και τα αστικά πάρκα, μπορεί να συμβάλει στην προσαρμογή με τη μορφή μείωσης του κινδύνου πλημμυρών και μετριασμού του φαινομένου θερμικής νησίδας, ενισχύοντας παράλληλα και την απασχόληση. Ο σχεδιασμός μπορεί να δώσει ώθηση στην επιχειρηματική δραστηριοποίηση σε μια περιφερειακή και παγκόσμια αγορά αγαθών και υπηρεσιών που αφορούν την προσαρμογή, συνδέοντάς την με ένα όραμα για την υπέρβαση της κρίσης και για μια πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη.» .

Η έννοια της περιφερειακής και παγκόσμιας αγοράς με τα σημερινά κριτήρια λειτουργίας της αγοράς, αφού στο κείμενο δεν διευκρινίζεται κάτι διαφορετικό, συμβάλλει στην διαιώνιση ενός άδικου κοινωνικού και περιβαλλοντικού μοντέλου το οποίο άλλωστε φέρει σημαντική ευθύνη για την κρίση.

Είναι σκόπιμο νομίζουμε να διευκρινιστεί γενικά και ειδικά ο χαρακτηρισμός ανάπτυξη, προσδιορίζοντας τα χαρακτηριστικά μέσα στα οποία τοποθετείται από την περιβαλλοντική λογική (π.χ. από-εμπορευματοποίηση των ελεύθερων χώρων, αποφυγή της μεγέθυνσης, αποκεντρωμένος σχεδιασμός, αγροτική παραγωγή με προστασία των ντόπιων καλλιεργειών,  ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σταδιακός περιορισμός της χρήσης λιγνίτη, κ.λπ. Ιδιαίτερη σημασία για το θέμα της απεξάρτησης από το λιγνίτη είναι η παρατήρηση που αναφέρεται στο κείμενο για τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), που παρουσιάζουν σαν αναμενόμενη αύξηση της μέσης προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας στο σύνολο της επικράτειας, η οποία προβλέπεται να αυξηθεί μεταξύ 2,3 W/τετρ. μ. και 4,5 W/τετρ. μ., καθώς και η αύξηση της έντασης των Ετησίων ανέμων κατά 10% προς το τέλος του 21ου αιώνα…» » .


http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2015/11/29/more_than_200_detained_in_france_as_hundreds_of_thousands_rally_for_climate.htm

6.       Ένα άλλο σημείο που απαιτεί διευκρινήσεις είναι στη σελίδα 12 και αλλού. Στο  κείμενο αναφέρεται : «Με βάση τα υποδείγματα υπολογισμού της ανθρωπογενούς παρέμβασης στο κλίμα υπό τα δύο ακραία σενάρια κλιματικής μεταβολής που αναλύονται στα συναφή τμήματα της μελέτης, αναμένεται ότι κατά το τέλος του 21ου αιώνα η βροχή θα μειωθεί μεταξύ 5% και περίπου 19%, αντίστοιχα, σε επίπεδο επικράτειας. Επίσης, προκύπτει ότι κατά το τέλος του 21ου αιώνα η θερμοκρασία του αέρα θα αυξηθεί μεταξύ περίπου 3,0οC και 4,5οC, αντίστοιχα. Γενικά, οι προσομοιώσεις προβλέπουν σημαντικές μεταβολές πολλών κλιματικών παραμέτρων, όπως η υγρασία, η νεφοκάλυψη κ.ά.»

Σημειώνουμε ότι οι προσέγγιση αυτή των μέσων όρων υποκρύπτει δυο σημαντικές παραμέτρους, αυτήν της διασποράς των ακραίων τιμών, που σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις με τραγικές συνέπειες, π.χ. σε θερμοκρασιακές τιμές, σε ύψος βροχόπτωσης κ.α. ένα άλλο σημείο είναι το ορόσημο που για λόγους ομοιογένειας υπολογισμών, θεωρούμε σαν χρονικό ορόσημο, δηλαδή  το έτος 2100.  Όμως τα φαινόμενα θα εξελίσσονται σταδιακά σε όλο αυτό το χρονικό εύρος από σήμερα ως το τέλος του αιώνα. Επίσης τίποτε δεν αποκλείει τις ταχείες κλιματικές αλλαγές (Rapid Climatic Changes), που έχουν παρατηρηθεί συχνά στο παρελθόν, με εύρος δεκαετίας, ή και πιο σύντομο, και οι οποίες είχαν τραγικές κοινωνικές συνέπειες. Συνεπώς οι προτάσεις οφείλουν να δρομολογηθούν άμεσα με δράσεις υλοποιήσιμες σε περιοχές υψηλής τρωτότητας, όπως π.χ. τμήματα του λεκανοπεδίου της Αθήνας.


7.       Στη σελίδα 14 περιγράφονται τα τρία σενάρια εξέλιξης του φαινομένου για τη χώρα και το οικονομικό κόστος που θα επιφέρει το καθένα. Θα θέλαμε να παρατηρήσουμε ότι το σενάρια μετριασμού και προσαρμογής μειώνουν μεν τις επιπτώσεις πλην όμως δεν τις εξαλείφουν. Αυτό που υποδεικνύεται από την παραπάνω παρατήρηση και πρέπει εδώ να υπογραμμιστεί είναι ότι άμεσα οφείλει να δρομολογηθεί η αναπροσαρμογή του ευρύτερου νομικού πλαισίου που εμπλέκεται στο φαινόμενο (οικονομία, γεωργία-κτηνοτροφία, ενέργεια, δομημένο περιβάλλον, δασικά οικοσυστήματα κ.λπ.) στην κατεύθυνση μείωσης των επιπτώσεων. Και ο όγκος αυτής της προσπάθειας είναι τεράστιος, ενώ υπάρχει ευρύτερο έλλειμα προθυμίας για διάφορους λόγους, όπως άγνοια, αντιτιθέμενα συμφέροντα, πολεμικές του τύπου γεωμηχανικής, green washing, αμφισβήτησης της ύπαρξης του φαινομένου κ.λπ.
            
8.       Ιδιαίτερα από τους πίνακες αξιολόγησης της τρωτότητας της χώρας, ανά περιοχή και κατηγορία οικονομικής δραστηριότητας (σελίδες 15- 16) αναφέρονται «τρία επίπεδα τρωτότητας χαμηλό (Χ) 1-3, μέσο (Μ) 4-7 και υψηλό (Υ) 8-13» και κατατάσσονται οι περιφέρειες συνολικά Για την Αττική αναφέρονται στον πίνακα 2:  ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΤΤΙΚΗΣ      ΓΕΙΩΡΓΙΑ  5  ΔΑΣΗ    5  ΑΛΙΕΙΑ    5  ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ  9  ΥΔΡΕΥΣΗ  13     ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ  13   ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ  13    ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 13   ΥΓΕΙΑ 13

Σημειώνουμε ότι παρόλο ότι η Αττική εμφανίζει ακραία εκτίμηση τρωτότητας, δεν υπάρχει αναλυτική αναφορά για το δομημένο περιβάλλον της Αθήνας.

9.       Θεωρούμε για μια σειρά αιτίες, ότι, το δομημένο περιβάλλον αποτελεί ένα από τα σημαντικά πολιτικά επίδικα στα οποία πρέπει να επικεντρωθούν οι πολιτικές προσαρμογής. Οι αιτίες αυτές είναι, ανάμεσα σε άλλες, η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού, το γεγονός ότι οι πόλεις ευθύνονται για το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το ότι οι πόλεις επιβαρύνονται πολλαπλάσια από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής λόγω του φαινομένου της θερμοκρασιακής αναστροφής, επίσης παρατηρούνται συχνά πρακτικές maladaptation (κακής προσαρμογής) π.χ. τζάκια, air condition, κ.α. Επιπρόσθετα παρατηρείται ρύπανση της ατμόσφαιρας, έλλειψη πράσινου, υπερδόμηση κ.λπ. Θα αναμέναμε λοιπόν μια περισσότερο αναλυτική αναφορά στην Αττική. Παρά ταύτα η αναφορά είναι ελλιπής και η παραπομπή στο ΡΣΑ (αναγράφεται «Ειδικά για την περιοχή της Αθήνας και το Νομό Αττικής στο νέο Ρυθμιστικό σχέδιο (νόμος 4277/2014, ΦΕΚ 156 Α΄) όπου περιγράφονται, μεταξύ άλλων, στόχοι και κατευθύνσεις σχετικά με το αστικό περιβάλλον και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» ), κρίνεται ιδιαίτερα ατυχής, επειδή στο συγκεκριμένο σχέδιο υποβαθμίζεται η αγνοείται το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής αφενός, αφετέρου δε έχει δομηθεί βασικά στη οικονομική λογική της εμπορευματοποίησης της πόλης και της υπερσυγκέντρωσης. Σαν αποτέλεσμα ουσιαστικά υπερτονίζονται οι αδυναμίες του προτεινόμενου κειμένου του ΕΣΠΚΑ.

10.   Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι, το φαινόμενο της θερμικής νησίδας έχει σαφή ταξικά χαρακτηριστικά, επιβαρύνοντας ιδιαίτερα το κέντρο της Αθήνας και τις Δυτικές συνοικίες. Κατά λογική συνέπεια, οι περιοχές αυτές οφείλουν να έχουν προτεραιότητα στις όποιες ενέργειες προσαρμογής τεθούν σε εφαρμογή.

499116004-people-participate-in-a-march-for-climate-in-central
Photo by LOUISA GOULIAMAKI/AFP/Getty Images

11.   Σχετικά με το πράσινο συμφωνούμε με τα αναφερόμενα στη σελίδα 61:  «Παράλληλα, η έλλειψη πράσινων επιφανειών επηρεάζει τη δημόσια υγεία, αλλά και επιβαρύνει τη συλλογική ψυχολογία των κατοίκων της πόλης εντείνοντας ένα αίσθημα δυσφορίας». Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σημειώσουμε ότι πλήθος χώρων πράσινου στην Αθήνα χρησιμοποιείται για χρήσεις άλλου τύπου, υπηρεσίες, υποδομές, κ.λπ. ή, μένει αναξιοποίητο. Επίσης περιοχές της Αθήνας, όπως ο Ελαιώνας, του οποίου η κεντρική θέση στην πόλη, θα ήταν δυνατόν να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα συγκέντρωσης πράσινου και ανακούφισης της πόλης από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, εντούτοις από το ΡΣΑ προορίζεται σαν αναπτυξιακό κέντρο. Παραθέτουμε σχετικό απόσπασμα από κριτική της καθηγήτριας κ. Ελ. Πορτάλιου για το ΡΣΑ:

« Πως το πρότυπο της συμπαγούς πόλης υπονομεύεται
Η ιστορική διάχυση σε αστικό και εξωαστικό χώρο όλων σχεδόν των δυνατών χρήσεων, με σαφώς μεγαλύτερη επιβάρυνση της Χωρικής Υποενότητας Δυτικής Αθήνας (δήμοι Αιγάλεω, Περιστερίου, Πετρούπολης, Χαϊδαρίου, Αγίας Βαρβάρας, Ιλίου, Αγίων Αναργύρων-Καματερού) και της Χωρικής Ενότητας Δυτικής Αττικής, η οποία αποτελείται από τις υποενότητες Θριασίου (δήμοι Ελευσίνας, Ασπροπύργου, Φυλής) και Μεγαρίδας (δήμοι Μεγάρων, Μάνδρας- Ειδυλλίας), έχει υπονομεύσει τη διαμόρφωση συμπαγούς πόλης και τη σαφή διάκριση σε αστικό/ εξωαστικό χώρο.
Το ΡΣΑ/Α 2021 επιτείνει τα προβλήματα. με τη διατήρηση της εκτός σχεδίου δόμησης, την ανταγωνιστική διάχυση της ανάπτυξης σε άξονες - έναντι της συγκέντρωσης σε πόλους και πολεοδομικά κέντρα - και με τις εμβόλιμες φωτογραφικές παρεμβάσεις/εξαιρέσεις από τις κείμενες διατάξεις της νομοθεσίας. Θα γίνει ειδικότερη αναφορά σ’ αυτές τις τελευταίες παρακάτω.
Το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης σε άξονες και πόλους, όπως αποτυπώνονται στο άρθρο 11,  αντιστρατεύεται τη συνεκτική πόλη. Ενισχύει την τάση λειτουργικών και οικοδομικών συγκεντρώσεων στους άξονες του εξωαστικού και αστικού χώρου, θεσμοθετώντας την. Αποδυναμώνονται έτσι οι πόλοι και η χωρική συνοχή και επιτρέπεται η διάχυση της ανάπτυξης.
…………………………………………………………………………………
Ο επανασχεδιασμός των σημερινών υποδοχέων του δευτερογενούς τομέα με στόχο την εσωτερική οργάνωση έναντι της υπαρκτής χαώδους κατάστασης, τη σύνδεση με τις περιοχές χονδρεμπορίου, αποθηκών και logistics και την πρόσβαση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και τα Μέσα Σταθερής Τροχιάς, πρέπει να αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. Άλλωστε, μόνο στο πλαίσιο αυτό μπορεί να υλοποιηθεί και η περιβαλλοντική προστασία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που χρήζει επανασχεδιασμού είναι η περιοχή του Ελαιώνα.
Ο Ελαιώνας αναφέρεται στο ΡΣΑ/Α ως περιοχή στρατηγικής σημασίας στον Πόλο Αθήνας- Πειραιά με μεταποιητικές δραστηριότητες σε συνδυασμό με αναπτυγμένο τριτογενή τομέα μέσα σε αναβαθμισμένο αστικό περιβάλλον. Για να συμβούν αυτά, όμως, χρειάζεται μια ανατροπή του σημερινού καθεστώτος. Ο Ελαιώνας έχει ενταχθεί στο σχέδιο, με αποτέλεσμα άνοδο των τιμών γης, επομένως υψηλό κόστος εγκατάστασης επιχειρήσεων και αγοράς γης για μεγάλες εκτάσεις πρασίνου. Παρ’ όλ’ αυτά ακόμα σήμερα δεν έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες εφαρμογής και η περιοχή χτίζεται με σημειακές ρυθμίσεις. Έτσι, δεν αποδίδεται/συγκεντρώνεται η εισφορά σε γη ώστε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος πράσινος χώρος - το τρίτο Μητροπολιτικό Πάρκο που διεκδικούσε το Κίνημα Ελευθέρων Χώρων - το οποίο θα συνεισέφερε στην περιβαλλοντική αναβάθμιση. Επικρατεί γενικά χαώδης κατάσταση στην περιοχή.
………………………………………………………………………………………………………………………
Το ΡΣΑ/Α 2021 δεν προωθεί τις αναγκαίες μεγάλες ρυθμίσεις για τη συνεκτική πόλη που έχει ανάγκη η Αττική. Αντί για ολοκληρωμένες προσεγγίσεις των διαφορετικών παραγωγικών τομέων σε εποχή κρίσης, επιτρέπει προνομιακά ένα laissez faire επενδυτικών σχεδίων με αμφίβολο ή/και αρνητικό πρόσημο στη χειμαζόμενη οικονομία. Ταυτόχρονα το ΡΣΑ/Α 2021 επιχειρεί ένα σχεδιασμό του χώρου με αναπλάσεις στο δομημένο αστικό και στο φυσικό περιβάλλον της Αττικής. Η καταγραφή αυτή πραγματικών αναγκών είναι θετική. Η εφαρμογή όμως των αναπλάσεων απαιτεί δημόσιες παρεμβάσεις (ειδικές μελέτες και χρηματοδοτήσεις της εφαρμογής τους) οι οποίες δεν προκύπτουν από τη σημερινή περιοριστική πολιτική και απ’ αυτή την άποψη οι εκτεταμένες σχεδιαστικές παρεμβάσεις  /αναπλάσεις,  αποτελούν ευχολόγιο.»
………………………………………………………………………………………………………………….. 
Προτείνουμε να αναπτυχθεί αναλυτικά το θέμα της προσαρμογής της Αθήνας στην κλιματική αλλαγή με αναμόρφωση και εξειδίκευση των επιμέρους μέτρων στην κατεύθυνση της προσαρμογής, με έμφαση αφενός τους χώρους πράσινου (υπάρχοντες μεγάλοι χώροι αστικού και περιαστικού πράσινου, οι οποίοι να θεωρηθούν απόλυτης προστασίας, αλλά και μικρότεροι, άλση, πλατείες, στρατόπεδα, ρέματα, αυλές σχολείων κ.λπ.), αφετέρου μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου της θερμοκρασιακής αναστροφής, της προστασίας των υγροτόπων της Αττικής, καθορισμό διαδρόμων ανανέωσης της ατμόσφαιρας, ( προτείνουμε την σταδιακή αποκάλυψη του καλυμμένου τμήματος της κοίτης του Κηφισού ποταμού σε εύλογο βάθος χρόνου), προστασία της βιοποικιλότητας του αστικού και περιαστικού χώρου.

12.   Σελίδα 72. Θεωρούμε γενικά θετικό το γεγονός ότι περιγράφεται και αναλύεται σχετικά λεπτομερειακά η προσέγγιση του επενδυτικού πλέγματος, το οποίο θα υποστηρίξει τις όποιες επεμβάσεις προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε όμως, ότι ασχέτως αβεβαιοτήτων χρηματοπιστωτικού χαρακτήρα, το περιβαλλοντικό γίγνεσθαι εξελίσσεται και επιταχύνεται, μέσω ποικίλων αναδράσεων, με ρυθμούς οι οποίοι είναι πιθανόν να καταστούν μη ελέγξιμοι, οπότε και όλες οι προαναφερθείσες προσεγγίσεις επενδύσεων δεν έχουν νόημα.
Συνεπώς υπάρχει άμεση ανάγκη προγραμματισμού και υλοποίησης δράσεων με χρήση «καλών πρακτικών», έργων χαμηλού κόστους όπως η απόλυτη προστασία και οι αναπλάσεις υπαρχόντων χώρων πράσινου, οι αναδασώσεις κ.λπ.,  ταυτόχρονα δε να προχωρήσουν τεχνικές μελέτες έργων μεγαλύτερου κόστους, με διερεύνηση δυνατοτήτων χρηματοδότησης τους.  
Παράλληλα οφείλουμε άμεσα να συμβάλουμε στην δημιουργία του κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου που θα υποστηρίζει τα παραπάνω, ασχέτως συγκρούσεων με νοοτροπίες και συμφέροντα που για ευνόητους λόγους θα αντιδράσουν.

http://www.athenspress.gr/2013/12/

13.   Στη σελίδα 77:  5.4 Ενσωμάτωση προσαρμοστικών πολιτικών σε ευρύτερες πολιτικές : « …Η βάση είναι η ενσωμάτωση του κριτηρίου κλιματικά ασφαλής επένδυση σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων για αδειοδότηση και χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων. Οικιστικές περιοχές, περιοχές τουρισμού, καθώς και ενεργειακές, συγκοινωνιακές, εγγειοβελτιωτικές, υδρολογικές, κ.λπ. υποδομές αποτελούν επί μέρους τομείς για τους οποίους εφαρμόζεται το κριτήριο της κλιματικά ασφαλούς επένδυσης ενώ απαιτείται και εξειδίκευση του κριτηρίου κατά τομέα επένδυσης στη νομοθεσία και τις κανονιστικές διατάξεις. Επιπλέον, λόγω του μεγάλου χρόνου ζωής των υποδομών και της εντάσεως κεφαλαίων που απαιτούνται, είναι αναγκαίο η ενσωμάτωση να γίνει έγκαιρα.

Η πολιτική της προσαρμογής συνδυάζεται με την πολιτική του μετριασμού, δηλαδή
της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, με έμφαση στη μείωση της χρή-
σης ορυκτών καυσίμων. Η πολιτική του μετριασμού συνίσταται κυρίως σε επενδύ-
σεις, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύγχρονες υποδομές δικτύων, παρεμ-
βάσεις εξοικονόμησης στο οικιστικό περιβάλλον, εξηλεκτρισμός των μεταφορών,
παραγωγή βιο-καυσίμων, κ.λπ. Όλες αυτές οι παρεμβάσεις είναι εντάσεως κεφαλαί
ου και επομένως είναι αναγκαίο και αυτές να ικανοποιούν το κριτήριο της ‘κλιματι-
κά ασφαλούς επένδυσης’».

Θεωρούμε θετική την υιοθέτηση του κριτηρίου της κλιματικά ασφαλούς επένδυσης και το συνδυασμό του με τις πολιτικές «μετριασμού» . Ευλόγως όμως διερωτάται κάποιος πως μπορούν να συνδυαστούν λογικές αυτής της μορφής με νέες λιγνιτικές μονάδες και επενδύσεις τύπου Eldorado Gold, ή νομοθετικές ρυθμίσεις τύπου ΤΤΙP. Θα προτείναμε μετά την τελική διαμόρφωση του παρόντος κειμένου να εισαχθεί στη Βουλή, σαν νόμος που θα ακυρώνει κάθε αντίθετη ενέργεια διαφορετικής λογικής.

14.   Στη σελίδα 80 Η εκπαίδευση αποτελεί βασικό μοχλό για τη δημιουργία κλιματικής συνείδησης και προσαρμοστικής ικανότητας, ιδιαίτερα δε όταν αυτή απευθύνεται στις νεαρότερες ηλικίες. Σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει η πρωτοβάθμια και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση να ενισχυθούν με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, σε θεματολογία σχετιζόμενη με σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα. Σε ό,τι αφορά την ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, πρέπει να δοθεί έμφαση σε ανάλογα θέματα διδασκαλίας και έρευνας με τη δομική ενίσχυση από φορείς οι οποίοι ερευνούν τις κλιματικές αλλαγές, την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον γενικότερα, όπως τα ΑΕΙ, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η ΕΜΥ, το ΕΛΚΕΘΕ κ.λπ.

Εκτιμάμε ότι το θέμα της εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η πρόταση για ενίσχυση των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι τυπικά και ουσιαστικά ανεπαρκής.
Προτείνουμε:

1.                   Σημαντική προτεραιότητα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αποτελεί η γενίκευση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης, με υιοθέτηση ειδικού μαθήματος εντός του ωρολογίου προγράμματος , ώστε οι αυριανοί πολίτες να κατέχουν την απαραίτητη γνώση και παράλληλα να διαθέτουν την ευαισθησία και τις ηθικές αξίες που είναι απαραίτητες για την προστασία του περιβάλλοντος.

2.                   Προτείνουμε επίσης τρεις άξονες,  που κατά την άποψη μας είναι σκόπιμο να υλοποιηθούν με οργανωτική ευθύνη του ΥΠΕΚΑ και του ΥΠΕΠΘ:
a.       Οργάνωση σεμιναρίων ΟΛΙΣΤΙΚΉΣ ενημέρωσης και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, οι οποίοι (όπως προκύπτει από την εμπειρία μας), γενικά αγνοούν τη σοβαρότητα του ζητήματος. Σημειώνουμε ότι τα παρεχόμενα εργαλεία (σεμινάρια, εκπαιδευτικό υλικό, κ.λπ.) μέχρι σήμερα είναι αποσπασματικά. Μια ολοκληρωμένη ενέργεια αυτού του τύπου περιλαμβάνει α) δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού, β) δημιουργία πλατφόρμας επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων τόσο των εκπαιδευτικών όσον και μαθητών, γ) δράσεις συνεργασίας ανάμεσα στην Ελλάδα και στην ΕΕ ποικίλων μορφών, και δ) ολιστική προσέγγιση και ευαισθητοποίηση των πολιτών με ενθάρρυνση συνδυαστικών δράσεων.
b.      Συνεργασία της σχολικής κοινότητας με μεγάλους χώρους πράσινου, όπως το Πάρκο Τρίτση, το πάρκο Γουδή, κ.λπ., ή διάφορα μουσεία και βιβλιοθήκες, τα οποία θα διαμορφώσουν βιωματικά προγράμματα για μαθητές σε συνεργασία με οργανώσεις της κοινότητας των πολιτών. Τα προγράμματα αυτά μπορεί να γίνονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου και θα είναι πολυήμερα.
c.       Την δημιουργία κινήτρων για δημιουργία νέου τύπου παρεμβάσεων με επίκεντρο τους μαθητές αλλά και τους ενήλικες, όπως το φεστιβάλ eco-cinema, το πράσινο θέατρο, το πράσινο αφήγημα, το κίνημα περιβαλλοντικής τέχνης κ.α., δράσεις οι οποίες θεωρούμε ότι είναι εύκολο να εξασφαλίσουν κοινοτικούς πόρους και θα απλώσουν το κίνημα σε ευρύτερους κοινωνικούς χώρους.    

Για το Περιβαλλοντικό Δίκτυο Αθήνας και τον Περιβαλλοντικό Σύλλογο Περιστερίου
Δημήτρης Κούνδουρος
Γεωλόγος.
Μέλος της Γραμματείας του Δικτύου/ Αντ/δρος ΔΣ του Συλλόγου.